Háttatal,
er Snorri orti um Hákon konung ok Skúla hertoga.
III.
Þessi háttr er haldinn með einni hending í hverju vísuorði, ok svá er sú runhending, er skilr hendingar ok skiptir orðum. Því er þetta runhent kallat.
Þetta er in minni runhenda:
81. Fluttak fræði
of frama græði,
tunga tæði,
með tölu ræði.
Stef skal stæra
stilli Mæra,
hróðr dugir hræra,
ok honum færa.
Hér gengr hending of hálfa vísu, en önnur í síðara helmingi. Þessi háttr er stýðr eða hnepptr af inum fyrra.
Þessi er inn minnsta runhenda:
82. Slíkt er svá,
siklingr á,
öld þess ann,
orðróm þann,
jarla er
austan ver
skatna skýrstr
Skúli dýrstr.
Í þessum hætti eru þrjár samstöfur í vísuorði, en tvau vísuorð sér um hending, stafaskipti sem í dróttkvæðu. En finnst þat svá, at eigi er rangt, ef stendr
einu sinni fyrir málsorð hljóðstafr sá, er kveðandi ræðr.
Þessir eru enn runhendir:
83. Naðrs gnapa ógn alla
eyðis baugvalla
hlunns of hástalla
hestar svanfjalla.
Orms er glatt galla
með gumna spjalla,
jarl fremr sveit snjalla.
Slíkt má skörung kalla.
Þessi háttr er ortr með fullri runhending, ok eru þar tíðast fimm samstöfur í vísuorði eða sex, ef skjótar eru.
Þessi er annar:
84. Orð fekk gott gramr,
hann er gunntamr.
Mjök er fullframr
fylkir rausnsamr.
Hinn er mál metr,
milding sízt getr,
þann er svá setr
seggi hvern vetr.
Þessi er hnepptr af inni fyrri runhendu:
85. Mærð vilk auka
Mistar lauka
góma sverði
grundar skerði.
Dýrð skal segja,
drótt má þegja,
styrjar má þegja,
styrjar glóða
stökkvi-Móða.
Í þeima sama hætti eru fjórar samstöfur í hverju vísuorði, en höfuðstafr sem í dróttkvæðum hætti, ok fylgir þeim einn hljóðfyllandi.
Þessi er inn þriði háttr runhendr:
86. Veit ek hrings hraða
í höll laða,
gott er hús Hlaða,
hirð ölsaða.
Drekkr gramr glaða,
en at gjöf vaða
vitar valstaða,
vandbaugskaða.
Þetta er rétt runhending, ok er þessi háttr tekinn af töglagi. Hér eru fjórar samstöfur í vísuorði eða fimm, ef skjótar eru. Þessi er in minni runhenda:
87. Drífr handar hlekkr,
þar er hilmir drekkr.
Mjök er brögnum bekkr
blíðskálar þekkr.
Leikr hilmis her
hreingullit ker,
segi ek allt sem er,
við orða sker.
Þessi er hnepptr af inum fyrra.
Þessi er in minnsta:
88. En þá er hirð til hallar
hers oddviti kallar,
oft tekr jarl at fagna
við ótali bragna,
búin er gjöf til greizlu
at gullbrota veizlu.
Þröngt sitr þjóðar sinni,
þar er mestr frami inni.
Þessi runhenda er tekin af dróttkvæðum hætti, ok eru hér jafnmargar samstöfur ok svá stafaskipti sem í dróttkvæðu.
Nú hefr upp inn fjórða bjálk runhendinga:
89. Hirð gerir hilmis kátt,
höll skipask þröngt at gátt,
auð gefr þengill þrátt,
þat spyrr fram í átt.
Slíkt tel ek hilmis hátt,
hans er rausn of mátt,
jarl brýtr sundr í smátt
slungit gull við þátt.
Þessi háttr er hnepptr af inum fyrra ok rétt runhendr.
Nú er in minni runhenda:
90. Mörg þjóð ferr til siklings sala,
sæmð er þar til allra dvala,
tyggi veitir seima svala,
satt er bezt of hann at tala.
Bresta spyrjum bauga flata,
bragna vinr kann gulli hata,
æðri veit ek at gjöflund gata
grundar vörðr, fyr hringa skata.
Þessi runhenda er tekin af hrynhendum hætti.
91. Þiggja kná með gulli glöð
gotna ferð at ræsi mjöð.
Drekka lætr hann sveit at sín
silfri skenkt it fagra vín.
Greipum mætir gullin skál,
gumnum sendir Rínar bál,
eigi hittir æðra mann,
jarla beztr, en skjöldung þann.
Þessi er hnepptr af inni fyrri runhendu.
Hér hefr upp inn fimmta runhendan bálk:
92. Getit var grams fara,
gört hefi ek mærð snara,
þengil mun þess vara,
þat nam ek lítt spara.
Finnrat fræknara
fæði gunnstara
mann né mildara
merkir blóðsvara.
Þessi er ok full runhenda.
Þessi er in minni runhenda ok tekin af hálfhnefstum hætti eða náhendum:
93. Þengill lætr höpp hresst,
honum fylgir dáð mest,
vísi gefr vel flest
verbál ok ólest.
Húfar brutu haf ljótt,
heim lét ek jöfur sótt,
Yngva lofar öll drótt,
jarls sá ek frama gnótt.
Þessi er stýðr eða hnepptr af fyrra hætti:
94. . . . . . . . . Gramr,
gulli söri Kraki framr,
efla frágum Haka hjaldr,
. . . . . . . . aldr.
Ormi veitti Sigurðr sár,
slíkt var allt fyr liðit ár,
Ragnarr þótti skatna skýrstr,
Skúli jarl er miklu dýrstr.
Málaháttr:
95. Munða ek mildingi,
þá er Mæra hilmi
fluttak fjögr kvæði,
fimmtán stórgjafar.
Hvar viti áðr orta
með æðra hætti
mærð of menglötuð
maðr und himins skautum?
Fornyrðislag:
96. Ort er of ræsi,
þann er rýðr granar
vargs ok ylgjar
ok vápn litar.
Þat mun æ lifa,
nema öld farisk,
bragninga lof,
eða bili heimar.
Bálkarlag:
97. Lyfta ek ljósu
lofi þjóðkonungs.
Upp er fyr ýta
jarls mærð borin.
Hverr myni heyra
hróðr gjöflata
seggr svá kveðinn
seims ok hnossa?
Sú er grein milli þessa hátta, at í fornyrðislagi eru í fyrsta ok þriðja vísuorði einn stuðill, en í öðru ok fjórða vísuorði þá stendr höfuðstafr í
miðju orði, en í stikkalagi eru tveir stuðlar, en höfuðstafr í miðju orði. En í bálkarlagi standast stuðlar ok höfuðstafr sem í dróttkvæðu.
Starkaðarlag:
98. Veit ek verðari
þá er vell gefa,
bröndum beita
ok búa snekkjur,
hæra hróðrar
en heimdrega,
unga jöfra,
en auðspöruð.
99. Þeir eru jöfrar
alvitrastir,
hringum hæstir,
hugrakkastir,
vellum verstir,
vígdjarfastir,
hirð hollastir,
happi næstir.
Ljóðaháttr:
100. Glöggva grein
hefi ek gört til bragar;
svá er tírætt hundrað talit
Hróðrs örverðr
skala maðr heitinn vera,
ef svá fær alla háttu ort.
Galdralag:
101. Sóttak fremð,
sóttak fund konungs,
sóttak ítran jarl,
þá er ek reist,
þá er ek renna gat
kaldan straum kili,
kaldan sjá kili.
102. Njóti aldrs
ok auðsala
konungs ok jarl,
þat er kvæðis lok.
Falli fyrr
fold í ægi,
steini studd,
en stillis lof.